Cuộc đua sao chép UAV tự sát Iran

**UAV Tự Sát Geran-2: “Cơn Ác Mộng” Của Ukraine và Lời Cảnh Tỉnh Toàn Cầu Về Vũ Khí Bất Đối Xứng**

Tháng 10/2022 đã đánh dấu một bước ngoặt trong chiến tranh hiện đại, khi Nga lần đầu tiên sử dụng 43 chiếc UAV tự sát Geran-2 – được biết đến rộng rãi là phiên bản địa phương hóa của Shahed của Iran – để tấn công Ukraine. Sự kiện này không chỉ gây chấn động mà còn khởi xướng đòn tập kích tầm xa bằng máy bay không người lái quy mô lớn, mở ra một chương mới đầy khốc liệt.

**Geran-2: Vũ Khí Chủ Lực Mang Tính Biểu Tượng**

Kể từ đó, Geran-2 nhanh chóng trở thành một trong những vũ khí chủ lực của Nga, với đỉnh điểm là đợt tấn công chấn động bằng 810 chiếc UAV vào ngày 7/9 vừa qua. Với mức giá đáng kinh ngạc chỉ 35.000 USD mỗi chiếc, tầm bay lên tới 2.500 km và mang theo đầu nổ nặng 90 kg, Geran-2 thực sự đã trở thành “cơn ác mộng” đối với Ukraine. Nó không chỉ gây ra thiệt hại nghiêm trọng mà còn là biểu tượng rõ ràng nhất của chiến tranh bất đối xứng – nơi những vũ khí đơn giản, giá rẻ có thể tạo ra tác động chiến lược lớn.

Nguồn gốc của những chiếc UAV này bắt nguồn từ Iran, quốc gia đã bắt đầu phát triển các dòng UAV tự sát từ đầu thập niên 2000. Đỉnh cao của nỗ lực này là Shahed-136, một thiết kế đặc trưng với cánh tam giác, sử dụng động cơ piston rẻ tiền và thân vỏ làm từ sợi thủy tinh – những yếu tố giúp giảm thiểu chi phí sản xuất đến mức tối đa. Lần đầu tiên Shahed-136 tham chiến là vào ngày 13/9/2022 tại Kupyansk, và sau đó, Nga đã tận dụng Geran-2 để liên tục tấn công mạng lưới năng lượng và cơ sở hạ tầng quan trọng của Ukraine.

**Nga Đẩy Mạnh Sản Xuất và Cuộc Đua Sao Chép Toàn Cầu**

Không chỉ dừng lại ở việc sử dụng, Nga đã tự tay sao chép và cải tiến Shahed-136 thành phiên bản Geran-2 nội địa. Một nhà máy sản xuất đã đi vào hoạt động từ tháng 3/2023, biến Nga trở thành quốc gia sản xuất và sử dụng UAV kiểu Shahed-136 nhiều nhất trên thế giới. Theo dự kiến, Nga có thể xuất xưởng tới 30.000 chiếc Geran ngay trong năm nay, một con số cho thấy quy mô và tầm quan trọng của loại vũ khí này trong chiến lược của Moscow.

Hiệu quả đáng kinh ngạc của Shahed-136 trên chiến trường Ukraine đã thúc đẩy một cuộc đua sao chép trên phạm vi toàn cầu. Ngay cả cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng từng bày tỏ sự quan tâm đến công nghệ UAV của Iran. Các công ty phương Tây cũng không đứng ngoài cuộc: SpektreWorks của Mỹ đã trưng bày nguyên mẫu LUCAS với thiết kế tương đồng Shahed-136. Nhiều quốc gia châu Âu cũng đang ráo riết theo đuổi việc phát triển các dòng UAV tự sát giá rẻ tương tự.

Minh chứng cho điều này là MGI Engineering của Anh đã giới thiệu SkyShark, một biến thể nhanh gấp đôi Shahed-136. Tập đoàn quốc phòng châu Âu MBDA đang nghiên cứu phát triển một loại UAV lai tên lửa hành trình với chi phí thấp, trong khi Saab của Thụy Điển cũng đã bắt đầu bán các mẫu UAV huấn luyện có hình dáng giống Shahed-136.

**Thách Thức và Lời Cảnh Tỉnh Cho Phương Tây**

Tuy nhiên, phương Tây đang gặp phải những khó khăn đáng kể trong việc sao chép các loại UAV giá rẻ này. Chi phí sản xuất cao là rào cản lớn. Ví dụ điển hình là drone Altius của Anduril có giá hơn một triệu USD mỗi chiếc, đắt hơn rất nhiều so với Shahed-136.

Các chuyên gia nhận định rằng phương Tây đang tụt hậu trong lĩnh vực UAV do thiếu sáng tạo và khả năng sản xuất hàng loạt các giải pháp chi phí thấp. Sự phổ biến của Shahed-136 chính là một “lời cảnh tỉnh” mạnh mẽ, cho thấy sự cần thiết phải tìm kiếm các giải pháp thay thế hiệu quả và tiết kiệm hơn cho các loại tên lửa đắt tiền truyền thống.

Như chuyên gia James Patton Rogers đã cảnh báo: “Triển khai lượng lớn UAV tự sát để bào mòn lưới phòng không đối phương là yếu tố thay đổi hoàn toàn cuộc chơi.” Đây không chỉ là một chiến thuật mới mà còn là một xu hướng định hình lại cục diện quân sự toàn cầu.