Nguồn cơn xung đột biên giới Afghanistan – Pakistan

Những tiếng súng không ngớt tại biên giới Pakistan và Afghanistan đang vẽ nên một bức tranh căng thẳng tột độ, vượt xa những cuộc đụng độ vũ trang thông thường. Đây không chỉ là màn đối đầu giữa hai quốc gia mà còn là biểu hiện của mâu thuẫn sâu sắc về an ninh, chủ nghĩa cực đoan và di sản thuộc địa, tiềm ẩn nguy cơ gây bất ổn nghiêm trọng cho toàn khu vực Nam Á.

**Xung đột leo thang: Phản ứng dữ dội từ cả hai phía**

Mới đây nhất, quân đội Pakistan tuyên bố đã hạ gục từ 15 đến 20 tay súng Taliban và khiến nhiều người bị thương, nhằm đáp trả đòn tấn công của lực lượng Afghanistan vào 4 địa điểm. Islamabad cũng ước tính khoảng 30 tay súng Taliban cùng đồng minh có thể đã thiệt mạng trong các cuộc đụng độ khác dọc khu vực biên giới tây bắc.

Trước đó, lực lượng Taliban đã mở nhiều cuộc tập kích vào các chốt kiểm soát của Pakistan, tuyên bố đã hạ 58 binh sĩ Pakistan. Phía Taliban viện dẫn lý do là quân đội Pakistan đã xâm phạm không phận và lãnh thổ Afghanistan. Đáp lại, Pakistan thông báo có 23 quân nhân thiệt mạng và đã mở cuộc tấn công đáp trả, khẳng định đã tiêu diệt hơn 200 thành viên Taliban và các nhóm đồng minh. Những con số thương vong cao vút này cho thấy sự khốc liệt và mức độ leo thang đáng báo động của **xung đột biên giới Pakistan-Afghanistan**.

**Nguồn gốc mâu thuẫn: Di sản Đường Durand và vấn đề TTP**

Nguyên nhân sâu xa của những căng thẳng này bắt nguồn từ lịch sử đầy phức tạp. Năm 1893, Đường Durand – một ranh giới dài 2.640 km – được vẽ ra để phân định giữa Afghanistan và phần lãnh thổ do Anh kiểm soát ở Nam Á. Đường Durand cắt ngang qua các khu vực sinh sống của người Pashtun và Balochistan, chia cắt các dân tộc Pashtun, Baloch cùng nhiều nhóm khác ở cả hai bên biên giới. Điều đáng nói là Afghanistan chưa bao giờ công nhận tính hợp pháp của **Đường Durand**, tạo nên một vết nứt địa chính trị tồn tại dai dẳng.

Một trong những điểm nóng nhất trong **quan hệ Pakistan Taliban** hiện tại là sự hiện diện của Tehreek-e-Taliban Pakistan (TTP), hay còn gọi là Taliban Pakistan. Sau khi Taliban bị lật đổ vào đầu những năm 2000, Pakistan từng bị cáo buộc dung túng các phần tử cực đoan vượt biên giới để chống lại sự can thiệp của Washington. Giờ đây, kể từ khi Taliban trở lại nắm quyền ở Afghanistan vào năm 2021, Pakistan liên tục chỉ trích chính quyền Kabul che chở cho **TTP Pakistan**.

TTP được thành lập vào năm 2007, là một nhóm khủng bố thường xuyên tấn công lực lượng an ninh Pakistan. Nhóm này muốn thực thi luật Hồi giáo hà khắc, kêu gọi trả tự do cho các thành viên đang ngồi tù và đảo ngược việc sáp nhập các khu vực người Pashtun vào tỉnh Khyber Pakhtunkhwa. Giới chức quân sự Pakistan, Liên Hợp Quốc và nhiều chuyên gia độc lập đều cho rằng Taliban đang hỗ trợ tài chính cho TTP.

**Bất ổn leo thang và lời cảnh báo từ chuyên gia**

Theo số liệu từ CRSS, năm 2025 đang trở thành một trong những năm chết chóc nhất đối với Pakistan do bạo lực cực đoan, với hơn 2.400 người thiệt mạng chỉ trong ba quý đầu năm, phần lớn tập trung ở Khyber Pakhtunkhwa. **TTP Pakistan** đang lợi dụng tình hình hỗn loạn để gia tăng các cuộc tấn công, điển hình là vụ đánh bom gần trung tâm huấn luyện cảnh sát ở Khyber Pakhtunkhwa, gây ra nhiều thương vong cho nhân viên an ninh.

Pakistan cáo buộc Taliban đang dung túng khủng bố, trong khi Kabul lại cáo buộc Islamabad “xâm lược chủ quyền” của họ. Imtiaz Gul, một chuyên gia về khu vực, nhận định: “Vấn đề TTP trở thành điểm nghẽn lớn nhất trong quan hệ hai nước. Nó không chỉ là biên giới, mà là cuộc chiến sinh tồn cho cả hai bên. Nếu không giải quyết, hậu quả sẽ sâu sắc, làm tăng thù địch và bất ổn khu vực.”

Tình hình càng trở nên phức tạp với các diễn biến gần đây, bao gồm hai vụ nổ lớn tại Kabul và chợ biên giới ở Paktika khiến hàng chục người thiệt mạng. Taliban cũng cáo buộc Pakistan không kích nhắm vào lãnh đạo TTP Noor Wali Mehsud. Dù Islamabad không xác nhận, các nguồn tin an ninh tiết lộ đó là “chiến dịch tình báo” nhằm vào các nhóm vũ trang gần biên giới, liên quan đến vụ sát hại 11 lính Pakistan trước đó.

Cuộc **xung đột Pakistan Afghanistan** này diễn ra cùng thời điểm quan chức Taliban Amir Khan Muttaqi đến thăm Ấn Độ. New Delhi thông báo nâng cấp quan hệ với Kabul và mở lại đại sứ quán, một động thái gây lo ngại sâu sắc ở Pakistan.

Prabhu Dayal, một nhà phân tích khác, chỉ rõ: “Gốc rễ của tranh chấp nằm ở sự không tin tưởng lẫn nhau. Taliban muốn khẳng định chủ quyền và tính chính danh sau khi Mỹ rút quân, trong khi Pakistan lo sợ TTP đe dọa ổn định nội bộ. Nếu không có đối thoại, xung đột này có thể lan rộng, tạo vòng xoáy bất ổn ở Nam Á.” Giới chuyên gia cảnh báo rằng sự thiếu cơ chế hòa giải bền vững sẽ khiến tình hình tồi tệ hơn. Michael Kugelman nhấn mạnh: “Cuộc đụng độ có thể châm ngòi cho bất ổn lớn, đặc biệt khi Ấn Độ và Pakistan từng xảy ra xung đột vũ trang nghiêm trọng.”

**Con đường đến hòa bình: Lời kêu gọi đối thoại và hợp tác**

Sau cuộc đụng độ ngày 15/10, hai bên đã đồng ý duy trì lệnh ngừng bắn. Taliban khẳng định “không có mối đe dọa nào trên lãnh thổ” và cam kết bảo vệ biên giới. Về phía Pakistan, Thủ tướng Shehbaz Sharif ca ngợi quân đội đã “đáp trả hiệu quả” và đưa ra cảnh báo đanh thép “đủ là đủ”.

Tuy nhiên, lời kêu gọi hòa bình vẫn còn rất mong manh. Ông Prabhu Dayal khẳng định: “Hòa bình chỉ đến khi cả hai bên công nhận lợi ích chung là chống khủng bố và phát triển kinh tế. Nếu không, Nam Á sẽ chứng kiến một cuộc chiến ủy nhiệm kéo dài.” Việc giải quyết gốc rễ của **mâu thuẫn Pakistan Afghanistan**, đặc biệt là vấn đề **an ninh khu vực** và kiểm soát các nhóm khủng bố, là chìa khóa để tránh một cuộc khủng hoảng lớn hơn.