Phố thị Sài Gòn 100 năm trước qua ống kính bác sĩ Hungary

# Triển lãm Ảnh “Sài Gòn Đầu Thế Kỷ 20” Của Bozoky Dezso: Dấu Ấn Lịch Sử Vô Giá Qua Ống Kính Hungary

Chào mừng chuyến thăm Việt Nam của Chủ tịch Quốc hội Hungary Kover Laszlo, Bảo tàng TP HCM tự hào giới thiệu một triển lãm ảnh đặc biệt: “Sài Gòn đầu thế kỷ 20” của nhiếp ảnh gia Dezso Bozoky. Loạt ảnh tư liệu quý giá này mở ra cánh cửa thời gian, đưa người xem trở về một Sài Gòn – Gia Định với nhịp sống hối hả, kiến trúc Pháp cổ kính và những nét văn hóa độc đáo đã làm nên một hòn ngọc Viễn Đông đầy quyến rũ.

## Khám Phá Sài Gòn Xưa Qua Từng Tấm Ảnh

Mỗi bức ảnh của Bozoky Dezso không chỉ là một khoảnh khắc được ghi lại, mà còn là một câu chuyện, một lát cắt sống động về lịch sử và con người Sài Gòn những năm đầu thế kỷ 20.

### Đường Catinat (Đồng Khởi Ngày Nay): Trái Tim Thương Mại Của Thành Phố

Hãy tưởng tượng không gian đường Catinat trước Nhà hát Thành phố, xa xa là Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn sừng sững. Dài khoảng một km, đây từng là trục đường sầm uất, nơi tập trung những cơ sở thương mại, khách sạn và bưu điện đầu tiên của thành phố. Catinat, nay là đường Đồng Khởi, không nghi ngờ gì là một trong những con đường nổi tiếng và mang tính biểu tượng nhất của Sài Gòn – Gia Định thời bấy giờ, ghi dấu ấn sâu đậm trong loạt ảnh của bác sĩ hải quân Hungary Bozoky Dezso.

### Xe Kéo Tay: Phương Tiện Giao Thông Phổ Biến Một Thời

Vào cuối thế kỷ 19, xe kéo tay là phương tiện giao thông quen thuộc trên khắp cả nước. Đến những năm đầu thế kỷ 20, Sài Gòn đã có khoảng 400 chiếc xe tay phục vụ đời sống đô thị. Điều thú vị là bánh xe thường làm bằng sắt, chỉ có các quan chức mới được sử dụng bánh cao su êm ái hơn. Hình ảnh những người kéo xe với áo “kẹp nẹp”, đầu đội “nón gù” và đi chân không đã trở thành một phần không thể thiếu của bức tranh giao thông Sài Gòn xưa.

### Vườn Bách Thảo (Thảo Cầm Viên): Lá Phổi Xanh Lịch Sử

Bức ảnh chụp Vườn Bách Thảo (nay là Thảo Cầm Viên) vào năm 1909 cho thấy một trong những công trình lâu đời nhất thành phố. Được người Pháp xây dựng từ năm 1864, đây là một trong tám vườn thú lâu đời nhất thế giới. Ít ai biết rằng, ban đầu nơi đây vốn là vùng đất sình lầy rộng lớn, và lực lượng viễn chinh đã phải dày công phát quang, tạo lối đi và xây dựng những chuồng thú đầu tiên, đặt nền móng cho một “lá phổi xanh” của Sài Gòn.

### Chợ Lớn: Nơi Hội Tụ Nét Văn Hóa Và Thương Mại Sầm Uất

Cuộc sống hối hả, nhộn nhịp tại Chợ Lớn bên bờ kênh Tàu Hủ cũng được Bozoky Dezso khắc họa rõ nét. Ban đầu, “Chợ Lớn” là tên gọi để chỉ nơi mua bán sầm uất nhất của Sài Gòn, nhằm phân biệt với chợ Tân Kiểng (Chợ Quán) thuộc tỉnh Gia Định. Theo thời gian, tên gọi này gắn liền với khu vực mà ngày nay là Quận 5 và Quận 6. Khu vực này từng được mệnh danh là “Ville de Chợ Lớn”, tức chỉ một chốn đô hội, trung tâm mua bán tấp nập và giàu có.

### Sông Sài Gòn: Dòng Chảy Của Đời Sống Cộng Đồng

Sông Sài Gòn không chỉ là tuyến giao thông thủy quan trọng mà còn là không gian sinh hoạt cộng đồng sôi nổi. Qua ống kính Bozoky Dezso, chúng ta thấy cảnh tàu bè tấp nập qua lại, hình ảnh người dân tắm cho ngựa và rửa xe kéo ngay trên dòng sông, tái hiện một nét văn hóa, sinh hoạt rất đời thường và gần gũi.

### Khoảnh Khắc Tang Lễ: Góc Nhìn Nhân Sinh Đậm Nét

Những bức ảnh về kiệu đám tang và đồ cúng trong nghi lễ tang ma mang đến một góc nhìn sâu sắc về văn hóa và tín ngưỡng của người Việt Nam đầu thế kỷ 20. “Các bức ảnh của ông Bozoky Dezso tái hiện một giai đoạn quan trọng trong lịch sử Việt Nam, kết nối khán giả hiện tại với thời đại của ông,” đại diện ban tổ chức nhận định, nhấn mạnh giá trị nhân văn mà bộ ảnh mang lại. Các bức ảnh trưng bày tại sự kiện đều là bản sao kỹ thuật số được tái tạo từ bộ sưu tập gốc của Bảo tàng Mỹ thuật Budapest – Bảo tàng Nghệ thuật châu Á Ferenc Hopp.

## Về Tác Giả Bozoky Dezso: Người Kể Chuyện Bằng Hình Ảnh

Nhiếp ảnh gia Dezso Bozoky (1871-1957) không chỉ là một bác sĩ hải quân người Hungary mà còn là một nhiếp ảnh gia nghiệp dư với niềm đam mê cháy bỏng. Ông nổi tiếng với những bức ảnh tư liệu vô giá về châu Á đầu thế kỷ 20, trong đó có Việt Nam. Từng phục vụ cho Hải quân Áo – Hung, giai đoạn 1907-1909, ông đã có chuyến hành trình khám phá các cảng quan trọng nhất của Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản. Trên đường trở về quê hương sau thời gian làm nhiệm vụ, Dezso Bozoky đã ghé thăm Việt Nam. Khi con tàu dừng lại trên sông Sài Gòn, ông tranh thủ khám phá thành phố quan trọng nhất của Đông Dương lúc bấy giờ, và những khoảnh khắc ấy đã trở thành di sản ảnh quý giá mà chúng ta được chiêm ngưỡng hôm nay.

### Nguồn Ảnh

* Bảo tàng TP HCM
* Mai Nhật