Tham vọng biến Yak-130 thành chiến đấu cơ giá rẻ của Nga

Tập đoàn Máy bay Thống nhất (UAC) của Nga vừa đạt một cột mốc quan trọng khi chính thức xuất xưởng nguyên mẫu thứ hai của chiếc máy bay chiến đấu hạng nhẹ cải tiến Yak-130M. Cùng lúc đó, nguyên mẫu thứ ba đang được gấp rút lắp ráp, chuẩn bị cho một chương trình thử nghiệm toàn diện hứa hẹn nhiều tiềm năng.

Theo ông Dmitry Popov, Phó tổng công trình sư dự án Yak-130, sự ra đời của Yak-130M là kết quả của việc phân tích sâu sắc các xung đột hiện đại và kinh nghiệm thực chiến. Nó đại diện cho nỗ lực của Nga nhằm phát triển một chiến đấu cơ hạng nhẹ trên nền tảng máy bay huấn luyện chiến đấu, phù hợp với xu thế phát triển của hàng không quân sự toàn cầu. Mục tiêu cốt lõi là hiện đại hóa và mở rộng đáng kể năng lực tác chiến của phiên bản Yak-130 nguyên bản.

Ban đầu, Yak-130 được biết đến là một máy bay phản lực huấn luyện tiên tiến. Với hệ thống điện tử và tính năng vận hành tương đồng với các tiêm kích hiện đại hàng đầu của Nga như Su-30SM, Su-35S và thậm chí cả Su-57, Yak-130 giúp đơn giản hóa quá trình huấn luyện phi công, đồng thời tiết kiệm đáng kể chi phí vận hành.

Dù là máy bay huấn luyện, Yak-130 đã sở hữu khả năng mang vác ấn tượng với tối đa 3 tấn vũ khí trên 6 giá treo, cùng 1,7 tấn nhiên liệu. Điều này cho phép nó thực hiện linh hoạt các nhiệm vụ tấn công đường không và tiêu diệt mục tiêu mặt đất. Đến đầu năm nay, UAC đã xuất xưởng hơn 200 chiếc Yak-130, minh chứng cho tầm quan trọng và sự thành công của dòng máy bay này.

Tuy nhiên, trong khi tại Nga, Yak-130 vẫn chủ yếu phục vụ công tác huấn luyện, nhiều quốc gia khác đã sớm nhận ra tiềm năng và khai thác nó như một cường kích hạng nhẹ hiệu quả. Điển hình là Myanmar đã triển khai Yak-130 để không kích phiến quân vào năm 2022, hay Iran thử nghiệm nó trong vai trò đánh chặn UAV. Chính sự đa dạng trong ứng dụng thực tế này đã thúc đẩy UAC khởi động dự án phát triển phiên bản Yak-130M đầy tham vọng.

Với phiên bản Yak-130M, UAC giữ nguyên khung thân và động cơ cơ bản, nhưng sự khác biệt lớn nhất nằm ở cuộc cách mạng về hệ thống điện tử và khả năng mang vác vũ khí. Những nâng cấp trọng yếu biến Yak-130M thành một cỗ máy chiến đấu thực thụ bao gồm:

* **Radar AESA BRLS-130R** tiên tiến, tăng cường khả năng trinh sát và khóa mục tiêu.
* **Hệ thống ngắm bắn quang học – laser và ảnh nhiệt SOLT-130K** hiện đại, đảm bảo độ chính xác cao trong mọi điều kiện.
* Số lượng giá treo vũ khí tăng từ 6 lên 9, mở rộng đáng kể chủng loại và số lượng vũ khí mang theo.
* Hệ thống phòng vệ tích hợp **President-S130** cùng tổ hợp liên lạc **KSS-130**, nâng cao khả năng sống sót và phối hợp tác chiến.

Với những cải tiến vượt trội này, Yak-130M không còn đơn thuần là máy bay huấn luyện. Nó đã lột xác hoàn toàn thành một chiến đấu cơ hạng nhẹ đa năng, lý tưởng cho các nhiệm vụ tuần tra biên giới, yểm trợ hỏa lực mặt đất và đặc biệt là đánh chặn các loại UAV – một mối đe dọa ngày càng phổ biến.

Tướng Vladimir Popov đã nhận định rằng Yak-130M có thể lấp đầy một khoảng trống chiến thuật quan trọng. Đó là sự cân bằng giữa việc triển khai các máy bay chiến đấu đắt đỏ để đối phó với UAV giá rẻ, và hiệu suất tác chiến hạn chế của các máy bay cánh quạt trang bị vũ khí bộ binh thông thường.

Xu hướng chuyển đổi máy bay huấn luyện thành chiến đấu cơ đa năng không phải là điều mới lạ. Nhiều quốc gia đã áp dụng giải pháp này thành công, với các ví dụ nổi bật như FA-50 của Hàn Quốc hay EMB 314 Super Tucano của Brazil.

Theo Justin Bronk, một chuyên gia hàng đầu tại RUSI, dự án Yak-130M là một chiến lược xuất khẩu cực kỳ thông minh của Nga. Nó mang đến một lựa chọn hấp dẫn cho các thị trường đang phát triển, đặc biệt là ở Trung Đông và châu Phi. Với mức giá phải chăng và chi phí vận hành thấp hơn đáng kể so với các tiêm kích Sukhoi hoặc MiG, Yak-130M vẫn đảm bảo năng lực chiến đấu cao, đáp ứng hiệu quả nhu cầu phòng thủ và tác chiến trong khu vực.