Cuốn sách ảnh “Hà Nội 1987” của nhiếp ảnh gia Jean-Charles Sarrazin mở ra một cánh cửa diệu kỳ về thủ đô xưa, nơi những hình ảnh tàu điện số 17 hay số 35 chạy trên phố đông đúc sống động như một thước phim quay ngược thời gian. Đây không chỉ là một bộ sưu tập ảnh, mà còn là một chuyến du hành đầy cảm xúc về Hà Nội cách đây gần bốn thập kỷ, ghi lại chân thực cuộc sống và con người nơi đây.
Jean-Charles Sarrazin, tốt nghiệp ngành nhiếp ảnh và thiết kế đồ họa tại Paris, Pháp, đã đặt chân đến Việt Nam vào năm 1987. Ông là người đầu tiên nhận học bổng của Bộ Ngoại giao Pháp để sang học tại Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội. Chính trong thời gian này, ông đã có cơ hội gặp gỡ nhiều giảng viên, sinh viên, nghệ sĩ tài năng và say mê rong ruổi trên những chuyến tàu điện, khám phá từng ngóc ngách của thủ đô Hà Nội.
Với Sarrazin, “Lên tàu điện giống như bắt đầu một hành trình.” Ông chia sẻ trong sách rằng: “Khi làm một hành khách, tôi đã cố gắng dùng ống kính để ghi lại trên phim không khí bên trong toa tàu, cũng như khung cảnh bên ngoài, phố xá và người qua lại.” Những bức ảnh tàu điện Hà Nội của ông không chỉ đơn thuần là phương tiện di chuyển, mà còn là không gian văn hóa, nơi cuộc sống đời thường diễn ra một cách chân thực nhất. Đặc biệt, hình ảnh tàu điện số 12 chạy song song với một hàng dài xe đạp – phương tiện giao thông phổ biến nhất của người Hà Nội thời bấy giờ – đã khắc họa rõ nét nhịp sống hối hả nhưng đầy chất thơ của thành phố.
Không chỉ tập trung vào khung cảnh bên ngoài, Jean-Charles Sarrazin còn khéo léo ghi lại những chân dung dung dị, ấm áp của người dân Hà Nội bên trong toa tàu. Đó có thể là bà cụ vừa đi chợ về, cặp mẹ con đang say sưa trò chuyện, hay cả một toa tàu điện đông kín khách, với vài ánh mắt tò mò nhìn thẳng vào ống kính của tác giả. Một khoảnh khắc đặc biệt được ông ghi lại là bức chân dung họa sĩ Trần Trọng Vũ – con trai út của nhà thơ Trần Dần – được chụp qua khung cửa sổ tàu điện. Trần Trọng Vũ, giảng viên Đại học Mỹ thuật Hà Nội năm 1988, chính là người bạn đồng hành của nhiếp ảnh gia trong chuyến tàu điện đầu tiên.
Ngoài những chuyến tàu điện, nhiếp ảnh gia Sarrazin còn say mê vẻ đẹp của xích lô – một biểu tượng khác của giao thông Hà Nội những năm 1980. Trên dọc những con đường thủ đô, ông bắt gặp nhiều chiếc xích lô chở hàng, và cả khoảnh khắc bình dị của một bác xích lô đang ngủ gật trước số nhà 111 Thuốc Bắc, con phố nổi tiếng với những cửa hàng thuốc Đông y truyền thống. Theo nhận định của tác giả, xích lô Hà Nội thời đó khá nặng, đòi hỏi người lái phải có sức khỏe tốt. Sau này, những mẫu xích lô nhẹ hơn, làm từ nhôm và lấy cảm hứng từ miền Nam, dần trở nên phổ biến.
Cuốn sách ảnh “Hà Nội 1987”, với gần 250 trang, do Nhà xuất bản Thông tấn phối hợp Nhã Nam ấn hành. Tác phẩm được trình bày bằng ba ngôn ngữ: Việt, Anh và Pháp, dễ dàng tiếp cận với đông đảo độc giả, cả trong nước và quốc tế.
Nhà văn Nguyễn Hoàng Diệu Thủy, biên tập viên của tác phẩm, bày tỏ sự hứng thú khi được “tiếp cận những câu chuyện của quá khứ” và cảm nhận được “sự say mê của một nhiếp ảnh gia ở cuối thập niên 1980” qua từng trang sách. Đây là một minh chứng rõ nét cho giá trị lịch sử và nghệ thuật của ấn phẩm.
Ngày 11/11 vừa qua, chính ông Jean-Charles Sarrazin đã tự mình giới thiệu ấn phẩm quý giá này tại Hà Nội, mang đến nhiều cảm xúc cho những người yêu Hà Nội và nhiếp ảnh.
Nhiếp ảnh gia Nguyễn Hữu Bảo cũng dành nhiều lời khen cho cuốn sách, coi đây là “một cuốn giáo trình để thế hệ sau nhìn lại một giai đoạn lịch sử của Hà Nội.” Ông nhấn mạnh rằng, “sự biến động của thủ đô hơn nửa thế kỷ qua không thể diễn tả hết trong văn học, thi ca, báo chí mà được khắc họa rõ nhất nhờ các bức ảnh.” “Hà Nội 1987” vì thế trở thành một tài liệu vô giá, giúp gìn giữ và truyền tải ký ức về một Hà Nội thân thương, một thời đã qua nhưng vẫn vẹn nguyên trong từng khung hình.
