5 NĂM TP HCM ‘VƯỢT SÓNG GIÓ’

# TP.HCM: 5 Năm Vượt Sóng Gió – Khát Vọng Siêu Đô Thị Mới

Đại hội Đảng bộ TP.HCM lần thứ I, khai mạc từ ngày 13-15/10, không chỉ đánh dấu sự khép lại một nhiệm kỳ 2020-2025 đầy thử thách mà còn mở ra giai đoạn phát triển mới, khi thành phố chính thức trở thành “siêu đô thị” sau sáp nhập. Nhìn lại chặng đường đã qua, PGS.TS Trần Hoàng Ngân, Đại biểu Quốc hội, nguyên Trợ lý Bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Văn Nên, đúc kết: “Giàu cảm xúc, đầy biến động nhưng đã trụ vững”.

## Hành Trình Vượt Bão Tố: Những Thử Thách Lịch Sử (2020-2025)

Nhiệm kỳ 2020-2025 được kỳ vọng sẽ đưa TP.HCM thành đô thị thông minh, phát triển nhanh, bền vững, khẳng định vai trò đầu tàu kinh tế cả nước. Các mục tiêu đầy tham vọng bao gồm tăng trưởng GRDP bình quân 8-8,5%, GRDP đầu người khoảng 8.500 USD và đóng góp 27-28% ngân sách quốc gia.

Tuy nhiên, chỉ vài tháng sau Đại hội, “cơn sóng thần” Covid-19 ập đến, đảo lộn mọi kế hoạch, thử thách sức bền của cả hệ thống chính trị và người dân.

### Thử Thách “Trăm Năm Có Một”

Ông Trần Hoàng Ngân, khi đó là Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, nhớ lại năm 2020, dù kiểm soát dịch tốt nhưng tăng trưởng GRDP chỉ đạt 1,39%, kém xa mục tiêu 8,3%. Thu ngân sách cũng chỉ đạt 88,64%, tương đương 358.000 tỷ đồng. “Bước chạy đà của nhiệm kỳ không tốt, rồi liên tiếp sóng gió kéo đến với những cú sốc trực diện”, ông Ngân chia sẻ.

Năm 2021, ngay thời điểm triển khai nghị quyết Đại hội Đảng, thành phố phải chịu giãn cách xã hội kéo dài 5 tháng. Hàng trăm nghìn người rời đi, doanh nghiệp ngừng sản xuất, thương mại đình đốn. Lần đầu tiên kể từ thời kỳ Đổi mới (năm 1986), kinh tế thành phố ghi nhận tăng trưởng âm 6,78%, trong khi kế hoạch đặt ra là 6%. “Chưa bao giờ kinh tế suy sụp như vậy, nhưng mất mát lớn nhất là về con người, những đau thương và di chứng tinh thần”, ông Ngân nhấn mạnh.

Trong những cuộc họp phòng chống dịch cam go, Bí thư Thành ủy Nguyễn Văn Nên đã động viên cán bộ: “Lịch sử hàng trăm năm của thành phố, lần đầu xảy ra đại dịch, đúng ca trực của mình thì phải cố gắng hết sức để làm tròn bổn phận”.

### Sóng Gió Liên Tiếp và Những Nút Thắt Nội Tại

Sau khi kiểm soát được dịch bệnh, TP.HCM nhanh chóng bắt tay vào phục hồi. Năm 2022, kinh tế thành phố bứt phá ngoạn mục với GRDP tăng 9,03%. Song, niềm vui ngắn chẳng tày gang khi đến quý I/2023, tăng trưởng chỉ còn 0,7%. Kinh tế toàn cầu thắt chặt chi tiêu, đứt gãy đơn hàng đã khiến nhiều doanh nghiệp thu hẹp sản xuất, đẩy hàng loạt công nhân vào cảnh mất việc.

Đến giữa năm 2023, lãnh đạo thành phố nhìn nhận vai trò đầu tàu của TP.HCM đang suy giảm, nhiều chương trình đột phá về giao thông, chống ngập, môi trường chưa đạt kỳ vọng. Thành phố phải đương đầu với “các cơn gió ngược” từ suy giảm kinh tế toàn cầu, hậu quả đại dịch và xung đột quốc tế. “Độ mở của TP.HCM lớn, nên khi thế giới biến động, thành phố chịu tác động đầu tiên và nặng nề nhất”, ông Ngân lý giải. Khi chiến sự Nga – Ukraine nổ ra, nhiều đơn hàng bị hoãn, hủy, logistics và cước vận tải tăng cao, sức mua giảm mạnh.

Bên cạnh các yếu tố khách quan, nội tại thành phố cũng đối mặt với nhiều thách thức. Sự thay đổi lãnh đạo chủ chốt diễn ra liên tục, nhiều cán bộ bị xử lý do sai phạm cũ và các dự án tồn đọng kéo dài. Đặc biệt, đại án SCB – Vạn Thịnh Phát đã “rung chuyển” hệ thống tài chính, bất động sản và thị trường trái phiếu, với hơn 43.000 người được thi hành án chỉ riêng giai đoạn một.

Trong nhiệm kỳ vừa qua, TP.HCM chứng kiến ba lần thay đổi Chủ tịch UBND thành phố, một phó chủ tịch thường trực qua đời do tai nạn, nhiều lãnh đạo chuyển công tác và năm phó bí thư Thành ủy thay đổi. Theo ông Ngân, dù mỗi thay đổi đều có lý do chính đáng, nhưng quá trình kế nhiệm cần thời gian để thích ứng. Việc nhiều nguyên lãnh đạo khóa trước bị xem xét trách nhiệm cũng ảnh hưởng đến tâm lý cán bộ, cách thức thực thi công vụ và mục tiêu chung của thành phố.

## Bản Lĩnh Phục Hồi và Bứt Phá: Hành Trình Kiên Cường

Mức tăng trưởng âm 6,78% năm 2021 là một cú sốc lớn, nhưng cũng là thời điểm TP.HCM thể hiện bản lĩnh “không đầu hàng và luôn tìm đường đi lên”.

Gần 3 năm rưỡi giữ cương vị Chủ tịch UBND TP.HCM (8/2021-2/2025), ông Phan Văn Mãi gọi quyết định “mở cửa thành phố từ 1/10/2021” là một trong những quyết định khó khăn nhất. Khi ông Mãi nhận nhiệm vụ, thành phố đang trong giai đoạn chống dịch quyết liệt nhất, với hơn 180.000 ca nhiễm và 46 ngày giãn cách nghiêm ngặt. Dù cuối tháng 9/2021 dịch bắt đầu giảm, rủi ro vẫn còn cao. “Kinh tế, xã hội đã chạm ngưỡng chịu đựng, không thể không mở cửa”, ông nói.

“Những ngày đầu tháng 10, tôi đứng ở cửa ngõ nhìn dòng người rời thành phố, mang theo tất cả đồ đạc. Cảnh ấy khiến tôi không bao giờ quên”, ông Mãi nhớ lại. May mắn, quyết định mở cửa kịp thời, tạo đà phục hồi mạnh mẽ; năm 2022, GRDP tăng hơn 9%.

### Những Kết Quả Đáng Ghi Nhận

Từ năm 2022 đến nay, tăng trưởng GRDP bình quân của TP.HCM đạt khoảng 7,7-7,9%. Tổng thu ngân sách 5 năm (2020-2024) vượt 2,1 triệu tỷ đồng, bình quân mỗi năm hơn 400.000 tỷ; riêng năm 2024 dự kiến vượt 500.000 tỷ đồng, đóng góp 24% ngân sách quốc gia.

Trong nhiệm kỳ, thành phố đã tổng kết và đề xuất Trung ương ban hành Nghị quyết 31 về phương hướng phát triển, cùng Nghị quyết 98 thay thế Nghị quyết 54, thí điểm cơ chế đặc thù cho TP.HCM. Nhờ Nghị quyết 98, hàng loạt điểm nghẽn đã được tháo gỡ, nhiều công trình trọng điểm khởi động trở lại. Tuyến Metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên) đi vào vận hành; các tuyến Vành đai 2, 3, 4 được triển khai; cơ chế đầu tư 10 tuyến metro và đường sắt đô thị được khơi thông. Hạ tầng phát triển tạo tiền đề cho các đô thị TOD (phát triển theo định hướng giao thông công cộng), hành lang ven sông, ven biển Cần Giờ và chuỗi đô thị thông minh dọc vành đai.

Đặc biệt, trong giai đoạn khó khăn nhất, TP.HCM đã chi hơn 13.800 tỷ đồng hỗ trợ trực tiếp bằng tiền và hiện vật cho hàng triệu người dân, bao gồm cả lao động nhập cư, sinh viên, người nước ngoài. Đây được xem là “cuộc tổng động viên an sinh lớn nhất ở cấp địa phương” kể từ sau Đổi mới năm 1986.

Dù đạt được nhiều thành quả, TP.HCM nhiệm kỳ qua vẫn chưa hoàn thành một số mục tiêu. Trong ba chương trình đột phá gồm đổi mới quản lý, phát triển hạ tầng và nhân lực – văn hóa, các đề án giảm ùn tắc, chống ngập, xử lý ô nhiễm môi trường chưa đạt kết quả như mong muốn. Giải ngân đầu tư công luôn ì ạch, dẫn tới chậm giải phóng mặt bằng khiến nhiều dự án trọng điểm trễ tiến độ.

Khi rời cương vị Bí thư Thành ủy hồi tháng 8, ông Nguyễn Văn Nên chia sẻ luôn trân trọng quãng thời gian đồng hành cùng Đảng bộ và nhân dân TP.HCM. Ông nói vẫn còn nhiều việc dang dở, đồng thời kỳ vọng người kế nhiệm cùng Ban Chấp hành khóa mới đoàn kết, hoàn thành trọng trách giai đoạn 2025-2030.

## Vươn Tầm Siêu Đô Thị Mới: Tầm Vóc và Khát Vọng

Tầm vóc của TP.HCM sẽ được mở rộng đáng kể khi sáp nhập với hai cực kinh tế, công nghiệp trọng điểm phía Nam là Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, từ ngày 1/7/2025. Sau sắp xếp, tổng GRDP của thành phố ước đạt 3,03 triệu tỷ đồng, tăng 1,5 lần so với năm 2020, chiếm 23,5% GDP cả nước; thu ngân sách đạt 737.000 tỷ đồng, chiếm 36,7% tổng thu quốc gia.

Với diện tích hơn 6.700 km2 và dân số khoảng 14 triệu người, TP.HCM mới sẽ trở thành một trong 20 siêu đô thị lớn nhất thế giới, chiếm 1/4 GDP, 1/3 ngân sách và 1/5 kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam. GRDP vượt 100 tỷ USD – mức mà hơn 100 quốc gia còn chưa đạt được. Tầm nhìn đến năm 2045, TP.HCM đặt mục tiêu nằm trong nhóm 100 thành phố tốt nhất thế giới, với chất lượng sống cao.

### 5 Trụ Cột Chiến Lược và Đột Phá Thể Chế

Theo PGS.TS Trần Hoàng Ngân, để bứt phá trong giai đoạn tới, TP.HCM đã xác định 5 trụ cột chiến lược: công nghiệp công nghệ cao (đóng góp 35% GRDP), dịch vụ logistics và cảng biển (10-20%), thương mại – bán lẻ hiện đại (30%), văn hóa – du lịch (10%) và tài chính – ngân hàng (10%). “Năm trụ cột này phát huy tối đa tiềm năng của ba địa phương sau sáp nhập. Dù có biến động, thành phố vẫn giữ được tăng trưởng cơ bản”, ông Ngân nhận định.

Tuy nhiên, ông cho rằng đột phá thể chế là yếu tố quyết định. Ngân sách chỉ đáp ứng 1/5 nhu cầu đầu tư, nên thành phố phải huy động mạnh mẽ nguồn lực tư nhân và quốc tế thông qua hợp tác công – tư linh hoạt. Song song đó, chính quyền hai cấp sẽ được tinh gọn, áp dụng cơ chế đặc thù để thu hút nhân tài, cho phép tuyển chuyên gia, nhà khoa học ngoài quy trình hành chính thông thường, hướng tới một bộ máy năng động, sáng tạo.

Trong khi đó, TS Trương Minh Huy Vũ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, nhận định hạ tầng giao thông kết nối là nút thắt lớn nhất. 5 năm tới, thành phố cần khoảng 3 triệu tỷ đồng đầu tư hạ tầng, trong đó vốn công khoảng 1 triệu tỷ. “Khoảng 300.000 tỷ đồng vốn Trung ương nên ưu tiên cho giải phóng mặt bằng – khâu khó nhất. Khi có mặt bằng, có thể huy động xã hội hóa, chỉ định nhà đầu tư chiến lược để rút ngắn tiến độ”, ông Vũ đề xuất. TS Vũ khẳng định nếu làm tốt hạ tầng, TP.HCM mới sẽ phát huy trọn vẹn sức mạnh và vị thế siêu đô thị, còn nếu không “chỉ là phép cộng hành chính của ba địa phương”.

### Tầm Nhìn Mới, Khát Vọng Mới

Trở lại nhiệm vụ lãnh đạo TP.HCM sau hơn 4 năm giữ các trọng trách tại Hải Phòng và Trung ương, Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang cho rằng với quy mô, tầm nhìn và khát vọng mới, Thành phố đang đứng trước cả cơ hội lẫn thách thức.

Ông nói trong nhiệm kỳ tới, TP.HCM có hai nhiệm vụ trọng tâm: giữ vững an ninh chính trị, trật tự xã hội, bảo đảm là môi trường đầu tư an toàn, đáng sống; đồng thời tập trung mọi nguồn lực để bứt phá, khẳng định vai trò cực tăng trưởng của vùng và cả nước. Ông cũng “phát tín hiệu” thành phố sẽ có thay đổi lớn về cán bộ để thực hiện các mục tiêu đề ra.

Tại phiên khai mạc Đại hội Đảng bộ TP.HCM lần thứ I nhiệm kỳ 2025-2030 diễn ra hôm qua, ông Quang nhấn mạnh thành phố không được tự mãn với thành tựu hiện có mà phải tự hỏi: “TP.HCM đang ở đâu so với các trung tâm lớn trong khu vực và thế giới? Tiềm năng, lợi thế, bản sắc đã được phát huy tương xứng? Mức sống, hạnh phúc của người dân đã là thước đo phát triển hay chưa?”.

Theo ông, các mục tiêu Đại hội đặt ra vừa nặng nề vừa vinh dự, là trách nhiệm của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân TP.HCM. “Chúng ta không được phép dừng lại, phải đổi mới tư duy, hành động quyết liệt hơn để vươn tới tầm cao mới, vì sự phát triển phồn vinh và hạnh phúc của người dân”, Bí thư Thành ủy nhấn mạnh.