Gánh hàng rong ở Hà Nội thế kỷ trước

## Hàng Rong Hà Nội Xưa: Nét Đẹp Văn Hóa & Ẩm Thực Đường Phố

Hà Nội, mảnh đất kinh kỳ ngàn năm văn hiến, luôn mang trong mình những câu chuyện lịch sử và vẻ đẹp văn hóa độc đáo. Trong dòng chảy thời gian, những gánh hàng rong, tiếng rao quen thuộc và hương vị ẩm thực đường phố đã trở thành một phần không thể thiếu, khắc họa nên bức tranh Hà Nội xưa đầy quyến rũ và sống động.

### Bức Tranh Sống Động Từ Đầu Thế Kỷ XX

Ngược dòng thời gian về những thập kỷ đầu thế kỷ 20, Hà Nội hiện lên với vẻ đẹp bình dị và tấp nập. Trong bức ảnh lịch sử được giới thiệu trong sách *Chợ Đồng Xuân – Không gian ký ức*, hình ảnh một phụ nữ đang say sưa thưởng thức món ngon từ gánh hàng rong bên bờ sông, phía sau là cầu Doumer hùng vĩ (nay là cầu Long Biên), đã khắc họa rõ nét nét văn hóa một thời tại Thủ đô. Đó là thời khắc mà ẩm thực đường phố len lỏi vào từng ngóc ngách, từng nếp sống của người dân.

Không thể không nhắc đến hình ảnh gánh phở dạo quen thuộc ở thế kỷ trước. Đó là một “cửa hàng di động” hoàn chỉnh: một bên quang gánh chất đầy bánh phở tươi, bát đũa tươm tất, bên còn lại nghi ngút khói nồi nước dùng sóng sánh. Đặc biệt, khoảng hai kilogram thịt bò luộc chín thơm lừng được treo gọn ghẽ bằng lạt phía trên, sẵn sàng cho những tô phở nóng hổi đậm đà hương vị, làm ấm lòng bao thực khách.

Không chỉ có phở, những gánh hàng rong còn mang theo vô vàn món ăn khác. Hình ảnh người phụ nữ bán tiết canh lòng lợn trên phố cũng là một nét chấm phá thú vị, thể hiện sự đa dạng và phong phú của ẩm thực đường phố Hà Nội.

### Khi “Kẻ Chợ” Đón Nhận Những Thay Đổi Mới

Thăng Long – Hà Nội xưa từng mang tên gọi thân thương là “Kẻ Chợ”. Cái tên này không chỉ là một danh xưng, mà còn phản ánh nhịp sống sôi động, tấp nập kẻ mua, người bán. Những người bán hàng rong chính là linh hồn của “Kẻ Chợ”, họ không cần đợi phiên chợ, mà mang sản phẩm tự làm của mình rao bán khắp các nơi đông người vào bất cứ lúc nào.

Đa phần, những người bán hàng rong là nông dân, thợ thủ công từ các làng mạc xung quanh đổ về Hà Nội. Họ mang theo những mặt hàng mình tự sản xuất, từ mớ rau tươi, bó lúa non đến những món đồ thủ công tinh xảo. Vì cuộc sống còn nhiều khó khăn, họ thường không có đủ điều kiện để đóng các loại thuế phí chợ.

Tuy nhiên, bối cảnh Hà Nội bắt đầu thay đổi đáng kể sau khi trở thành nhượng địa của Pháp vào năm 1888. Chính quyền thực dân đã tập trung thu ngân sách qua thuế chợ, đồng thời ban hành các quy định nghiêm ngặt về việc sử dụng vỉa hè để bán hàng nhằm đảm bảo đường phố thông thoáng. Lúc này, người bán rong cũng bắt buộc phải chịu các loại thuế, phí theo quy định của thành phố.

Minh chứng rõ nét là Nghị định ngày 10/6/1933, chính quyền đã quy định cụ thể: chỉ những người bán hàng rong đã đóng thuế và có giấy phép mới được qua lại các phố. Dù vậy, họ chỉ được phép dừng đủ thời gian để bán, không được ở một nơi nhất định hoặc tụ tập gây cản trở giao thông. Những quy định này đã định hình lại phần nào diện mạo đường phố Hà Nội và cách thức hoạt động của giới bán hàng rong.

### Nét Đặc Sắc Không Thể Phai Mờ: Tiếng Rao và Hương Vị Xưa

Dù có những thay đổi trong quy định, những gánh hàng rong vẫn là một phần không thể thiếu, và tiếng rao của họ đã trở thành một trong những nét đặc sắc, một âm thanh ký ức của Hà Nội xưa. Tờ báo *Trung Bắc Tân Văn* năm 1935 từng mô tả trong bài “Các gánh hàng rong” một cách sống động: “Tỉnh thành Hà Nội bây giờ mỗi một ngày lại càng thấy thêm nhiều những hàng đi bán rong các phố. Cứ lệ sáng ngày ra từ bốn giờ rưỡi năm giờ đã nghe thấy tiếng xôi, tiếng cháo, bánh rán, bánh tây rao gào rầm đường, đến trưa từ mười giờ giở đi thì nào ‘nhục phở’ rồi đến ‘cháo gà, cháo vịt’ suốt cho đến mười một giờ đêm, có khi đến một, hai giờ sáng.” Những tiếng rao ấy, hòa cùng hơi thở của phố phường, tạo nên một bản giao hưởng độc đáo, thấm đượm vào tâm hồn người Hà Nội.

Thời gian trôi đi, hình ảnh các cô gái bán siro lựu ở gần chợ Đồng Xuân năm 1951 hay một người bán rong trên phố Hàng Đào trong khoảng năm 1940-1941 vẫn còn đó, sống động trong những thước phim tư liệu và ký ức. Chúng là minh chứng cho một văn hóa đường phố bền bỉ, gắn liền với nhịp sống và sự phát triển của Thủ đô ngàn năm văn hiến. Hàng rong không chỉ là những gánh hàng mưu sinh, mà còn là kho tàng ẩm thực, là bảo tàng sống động của văn hóa và lịch sử Hà Nội.