Sàn giao dịch vàng hoạt động ra sao trong giai đoạn đầu?

**Sàn Giao Dịch Vàng Quốc Gia: Sân Chơi Mới Giải Bài Toán Chênh Lệch Giá Vàng Việt Nam?**

Từ nhiều năm nay, ý tưởng về một sàn giao dịch vàng minh bạch, nơi người dân dễ dàng mua bán kim loại quý và giá trong nước liên thông với thị trường quốc tế, luôn là niềm mong mỏi của giới chuyên gia. Giờ đây, kỳ vọng đó đang dần được hiện thực hóa khi Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam chính thức công bố dự kiến trình dự thảo Nghị quyết thí điểm sàn giao dịch vàng ngay trong tháng 10 này.

Đây được xem là bước tiến quan trọng, mở ra “sân chơi” mới đầy tiềm năng, nhưng cũng không ít thách thức, đặt ra câu hỏi lớn về khả năng thu hẹp khoảng cách giá vàng giữa Việt Nam và thế giới.

**Lộ Trình Ban Đầu: Sân Chơi Nội Địa Giữa Ngân Hàng và Doanh Nghiệp**

Theo định hướng của NHNN, việc thiết lập sàn giao dịch vàng sẽ được triển khai theo lộ trình cụ thể. Giai đoạn đầu tiên, sàn sẽ tập trung vào hoạt động mua bán vàng vật chất, chỉ hoạt động trong phạm vi nội địa và chưa kết nối trực tiếp với thị trường quốc tế. Các thành viên tham gia thị trường ở giai đoạn này chủ yếu là các tổ chức lớn như ngân hàng và các doanh nghiệp được cấp hạn mức nhập khẩu vàng.

Ông Huỳnh Trung Khánh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng (VGTA), nhận định sàn giao dịch sắp tới sẽ đóng vai trò chủ chốt trong việc phân phối vàng nguyên liệu từ ngân hàng sang các doanh nghiệp sản xuất, chế tác lớn. Nói cách khác, đây là một thị trường sơ cấp, nơi nguồn cung chính ngạch được bổ sung cho thị trường trong nước. Điều này giúp nhà quản lý kiểm soát chặt chẽ nguồn gốc vàng nhập khẩu, tăng cường tính minh bạch.

Tuy nhiên, ông Khánh cũng thẳng thắn chia sẻ: “Người dân vẫn tiếp cận qua kênh bán hàng của các doanh nghiệp và chưa thể trực tiếp mua bán trên sàn.” Điều này có nghĩa là ở giai đoạn đầu, “sân chơi” này chủ yếu dành cho các tổ chức, doanh nghiệp, chứ chưa phải là kênh giao dịch trực tiếp cho nhà đầu tư cá nhân.

**Kỳ Vọng Ban Đầu: Minh Bạch Hóa và Định Hình Giá Tham Chiếu**

Việc ra đời sàn giao dịch vàng được kỳ vọng sẽ mang lại nhiều lợi ích. Theo ông Nguyễn Xuân Thành, giảng viên Chính sách công, Đại học Fulbright Việt Nam, sàn giao dịch sẽ giúp minh bạch hóa hoạt động mua bán vàng nguyên liệu, từ đó góp phần hình thành một mức giá tham chiếu đáng tin cậy cho vàng miếng trong nước. Ông Thành đánh giá đây là một bước tiến quan trọng hướng tới mục tiêu thu hẹp độ vênh giá vàng giữa thị trường nội địa và quốc tế – một bài toán nan giải suốt thời gian qua.

Thực tế cho thấy, mức chênh lệch này có thời điểm được kéo về quanh 12-13 triệu đồng/lượng, nhưng sau đó nhanh chóng duy trì ở mức trên dưới 20 triệu đồng. Đơn cử, kết thúc phiên giao dịch ngày 31/10, vàng thế giới quy đổi theo tỷ giá Vietcombank tương đương 127,5 triệu đồng/lượng, chênh lệch tới 21,4 triệu đồng so với giá vàng trong nước.

Ông Nguyễn Hữu Huân, chuyên gia từ Đại học Kinh tế TP HCM, cũng đồng tình rằng sàn giao dịch theo cách làm dự kiến hiện tại của nhà điều hành sẽ giúp tăng tính minh bạch, hạn chế tình trạng đầu cơ và loạn giá. “Tuy nhiên, chúng ta chưa thể kỳ vọng cách lập sàn như hiện nay giúp giá trong nước tiệm cận ngay với thế giới,” ông Huân chia sẻ, gợi mở về những yếu tố khác cần phải có.

**Thách Thức Lớn Nhất: Nguồn Cung Vàng và Gánh Nặng Ngoại Hối**

Câu trả lời không đơn giản là “có sàn vàng thì giá trong nước sẽ giảm chênh lệch với thế giới”. Ông Huân nhấn mạnh, việc lập sàn chỉ là một khâu kỹ thuật. Quan trọng hơn, chúng ta cần một cơ chế vận hành hiệu quả và một nguồn cung vàng thực tế, dồi dào. Nếu nguồn cung không tăng đáng kể, dù có thêm bao nhiêu doanh nghiệp tham gia trên sàn, chênh lệch giá vẫn sẽ duy trì ở mức cao so với quốc tế.

Việc dựng “chợ” chỉ thực sự tác động mạnh mẽ tới thị trường khi có nguồn hàng giao dịch dồi dào. Trong khi đó, vấn đề nhập khẩu vàng luôn là một nỗi lo lớn dưới góc độ nhà điều hành chính sách tiền tệ. Ông Đào Xuân Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý Ngoại hối (NHNN), cũng đã bày tỏ sự thận trọng khi Việt Nam triển khai lập sàn vàng, nhằm mục đích tránh biến sàn này thành kênh đầu cơ, gây biến động thị trường. “Việt Nam không sản xuất được vàng, nên nhập khẩu nhiều sẽ ảnh hưởng đến dự trữ ngoại hối và ổn định tỷ giá,” ông Tuấn phát biểu tại một cuộc họp gần đây, nêu bật một trong những rào cản lớn nhất.

**Nhu Cầu Thị Trường Vàng Việt Nam: Con Số Khổng Lồ?**

Hiện không có thống kê chính xác về số lượng vàng mà dân cư Việt Nam đang nắm giữ, cũng như không có số liệu chính thức về sức mua vàng hàng năm của người dân từ các cơ quan quản lý. Con số này luôn biến động tùy thuộc vào từng thời điểm, đặc biệt khi giá vàng thế giới tăng cao, thị trường trong nước lại càng “nóng” sốt, với cảnh người dân xếp hàng dài để mua vàng.

Chỉ riêng trong nửa cuối năm ngoái, NHNN đã tung ra thị trường 13 tấn vàng và được thị trường hấp thụ hoàn toàn. Tuy nhiên, lượng vàng này vẫn chưa đủ để “hạ nhiệt” thị trường, khiến giá trong nước vẫn neo cao từ 15 đến 20 triệu đồng/lượng so với thế giới.

Theo ước tính của Hội đồng Vàng thế giới (World Gold Council), nhu cầu bình quân kim loại quý cho mục đích đầu tư (gồm vàng miếng và nhẫn trơn 24K) của Việt Nam khoảng 30 tấn mỗi năm. Dựa trên con số này, ông Huỳnh Trung Khánh ước tính lượng ngoại tệ cần thiết để nhập khẩu kim loại quý chỉ khoảng vài tỷ USD, chiếm tỷ trọng không đáng kể so với tổng nhu cầu nhập khẩu sử dụng ngoại tệ hiện nay của Việt Nam.

Tuy nhiên, góc nhìn của ông Nguyễn Hữu Huân lại cho thấy một bức tranh khác. Nếu nhìn vào doanh thu của các doanh nghiệp vàng lớn trên thị trường, mỗi đơn vị có thể đạt doanh thu 1-2 tỷ USD/năm (chiếm khoảng 20% thị phần), cho thấy nhu cầu thị trường vàng Việt Nam thực sự không hề nhỏ. Ông Huân ước tính tổng nhu cầu có thể lên tới vài chục tỷ USD mỗi năm, với tỷ lệ bán vàng của người dân hàng năm khoảng 10-20%. Do đó, số ngoại tệ cần dùng để đáp ứng nhu cầu khổng lồ này là không hề nhỏ, theo đánh giá của chuyên gia Đại học Kinh tế TP HCM.

“Chỉ khi nguồn cung dồi dào hoặc tâm lý người dân bớt FOMO (Fear Of Missing Out – hội chứng sợ bị bỏ lỡ) khi giá tăng, vàng trong nước mới có thể tiệm cận thế giới. Còn trong trường hợp giá thế giới tiếp tục tăng và người dân vẫn mua gom, chênh lệch vẫn duy trì ở mức cao,” ông Huân kết luận, tóm tắt thách thức lớn nhất mà sàn vàng quốc gia sẽ phải đối mặt.

***

**Trọng Hiếu – Quỳnh Trang**