**Hồi Sinh Hương Vị Xứ Nghệ: Chả Cua Đồng Hưng Nguyên – Từ Món “Cứu Đói” Đến Sản Phẩm OCOP 3 Sao**
Nằm thanh bình bên dòng hạ nguồn sông Lam, xã Hưng Nguyên (Nghệ An) từ lâu đã nổi tiếng với nghề làm chả cua đồng, hay còn gọi là chả dam. Thuở xưa, khi cuộc sống còn muôn vàn khó khăn, món chả cua đồng là “cứu cánh” của người dân. Cua đồng được đánh bắt về, giã nhuyễn, lọc lấy nước cốt rồi trộn cùng bột khoai, gia vị, sau đó hấp, nướng hoặc kho mặn để dành ăn dần qua những mùa giáp hạt thiếu thốn. Ông Phan Xuân Hiệp, Chủ tịch Hội Nông dân xã Hưng Nguyên, chia sẻ: “Khu vực xã Hưng Đạo cũ của chúng tôi ngày trước có rất nhiều cua đồng. Món chả cua đồng từng là món ‘cứu đói’ kinh điển. Thế nhưng, khi đời sống được nâng cao, món ăn giản dị này cũng dần chìm vào dĩ vãng.”
Thế nhưng, hương vị xưa ấy đã được đánh thức bởi một quyết tâm mạnh mẽ. Năm 2022, chị Trần Thị Hậu, một người con của xóm Hưng Đạo 7, xã Hưng Nguyên, đã nung nấu ý tưởng khởi nghiệp đầy táo bạo: khôi phục món chả cua đồng truyền thống và xây dựng nó thành sản phẩm chủ lực của địa phương. Quyết định này vấp phải không ít hoài nghi, bởi chả cua đồng đã quá xa lạ với nhiều người, ngay cả các cụ cao niên cũng chỉ còn nhớ mang máng về cách chế biến. Không nản lòng, chị Hậu tìm đến các cơ sở làm chả rươi để học hỏi kinh nghiệm, quyết tâm tìm lại công thức thất truyền.
Hành trình hồi sinh đặc sản chả cua đồng không hề dễ dàng. Những mẻ chả đầu tiên của chị Hậu liên tục thất bại: nhão nhoét, không kết dính. Đem sản phẩm mời các cụ cao niên thẩm định, chị Hậu nhận về những lời góp ý thẳng thắn: mẻ thì quá chua, mẻ lại quá ngọt. Tuy nhiên, sự kiên trì đã được đền đáp. Sau nhiều lần thử nghiệm và điều chỉnh, chị Hậu đã tìm ra công thức hoàn chỉnh, với điểm mấu chốt là sử dụng bột gạo tẻ thay thế cho bột khoai. Từ đó, những miếng chả cua đồng làm ra không chỉ kết dính hoàn hảo mà còn giữ nguyên hình dáng, không hề bị vỡ khi nướng.
Quy trình chế biến chả cua đồng của chị Hậu vô cùng cầu kỳ và tinh tế, đòi hỏi sự khéo léo từ đôi bàn tay người làm. Cua đồng tươi sống được rửa sạch kỹ lưỡng, xóc muối, loại bỏ mai và yếm, sau đó xay nhuyễn và lọc lấy nước cốt. Phần nước cua này được hòa quyện cùng thịt heo nạc, bột gạo tẻ, lòng đỏ trứng gà, hạt tiêu, gừng, ớt cay, lá nghệ, lá gừng và đặc biệt là vỏ quýt khô – bí quyết tạo nên hương thơm đặc trưng. Tất cả được phối trộn theo một tỷ lệ chặt chẽ, tạo thành hỗn hợp nhuyễn, mịn và sánh. Chả được tạo hình cẩn thận bằng khuôn và nướng trên lá chuối tươi, mang đến hương vị thơm ngon khó cưỡng.
Thành quả của sự nỗ lực không ngừng nghỉ ấy đã được ghi nhận. Mỗi miếng chả cua đồng nặng 2,5 lạng được bán với giá 50.000 đồng, và có thể bảo quản trong tủ lạnh để dùng dần. Đặc biệt, vào cuối năm 2024, sản phẩm chả cua đồng của cơ sở chị Hậu đã vinh dự được công nhận đạt chuẩn OCOP 3 sao, khẳng định chất lượng và giá trị thương hiệu.
Hiện nay, cơ sở của chị Hậu không chỉ sản xuất mà còn bao tiêu nguồn cua đồng của bà con nông dân trong vùng, tạo thêm thu nhập ổn định cho người dân địa phương. Chị Hậu thường tập trung nhân lực làm chả vào những ngày cuối tuần, mỗi tháng cung cấp ra thị trường khoảng 500 miếng, mang lại doanh thu xấp xỉ 25 triệu đồng. Ông Phan Xuân Hiệp tự hào nhận định: “Cơ sở của chị Hậu hiện là đơn vị duy nhất trong xã Hưng Nguyên còn gìn giữ và sản xuất chả cua đồng. Có thể nói, chị Hậu là người đã hồi sinh hương vị quê xưa, đưa món chả cua đồng trở lại với thực khách hôm nay.”
